Czym jest chorał gregoriański?
Trochę historii…
Chorał gregoriański to tradycyjny śpiew liturgiczny Kościoła rzymsko-katolickiego, ukształtowany w początku VIII w. Nazwa pochodzi z ok. 770 r. i pierwotnie oznaczała śpiew starorzymski, na który składały się skodyfikowane śpiewy pochodzące m.in. z muzyki synagogalnej, syryjskiej, bizantyjskiej i greckiej.
Z Rzymu chorał dotarł do Anglii i Hiszpanii. W 805 r. Karol Wielki wprowadził chorał do liturgii na terenie państwa frankońskiego. W IX w. chorał gregoriański objął swym zasięgiem centralną Germanię, później Czechy i Polskę (966 r.). Z lat 817-834 pochodzi pierwszy znany rękopis chorału gregoriańskiego (Monachium).
Po wyjściu z Rzymu chorał rozwijał się głównie w klasztorach benedyktyńskich, a później także w innych ośrodkach monastycznych: kartuzkich (od IX w.), cysterskich i norbetańskich (od XI w.) oraz franciszkańskich i dominikańskich (od XIII w.). Z czasem chorał gregoriański objął swym zasięgiem także większe ośrodki katedralne i kolegiackie, a później także parafie.
Z biegiem czasu repertuar tzw. autentyczny, który skrystalizował się w VIII-IX w. rozwijał się, podlegał reformom i zmianom. Do VIII w. powstawały głównie śpiewy „Proprium Missae”, czyli tzw części zmienne Mszy jak np. Introitus (śpiew na rozpoczęcie), Responsorium-graduale, Alleluja, Offertorium (śpiew na przygotowanie darów), Communio (śpiew na komunię). Od IX w szczególnie bogato rozwijała się natomiast twórczość śpiewów Ordinarium Missae: Kyrie, Gloria, Sanctus, Agnus Dei oraz Credo.
Poza Mszą św chorał gregoriański silnie zaznaczył się m.in. w liturgii godzin – modlitwie brewiarzowiej (antyfony, hymny, psalmodia, responsoria).
Z biegiem czasu różnice występujące w śpiewie chorału między różnymi regionami, a nawet ośrodkami monastycznymi i katedralnymi w obrębie tego samego regionu, doprowadziły do podjęcia reform unifikujących chorał gregoriański. Przeprowadzili je cystersi (1134), dominikanie (1255-56), kartuzi i norbertanie (XIII w) oraz franciszkanie. Ostatecznie jednolitą formę śpiewaną podczas liturgii kościoła nadała chorałowi reforma papieża Grzegorza XIII.
Trochę mistyki…
Ci, którzy słyszeli śpiew mnichów wykonujących chorał wiedzą jak bardzo pomaga on w skupieniu, modlitwie i medytacji.
To dlatego, że tekst i melodia w chorale gregoriańskim mają ogromne znaczenie.
Teksty śpiewów chorałowych pochodzą bezpośrednio z Pisma Św. lub są to najwcześniejsze modlitwy chrześcijańskie. Dlatego tekst modlitwy chorałowej nie pędzi, nie poddaje w pośpiechu kolejnych myśli, ale pozwala kontemplować naszą relację z Panem Bogiem: Ubi Caritas et amor Deus ibi est (Gdzie jest Miłosierdzie i Miłość, tam jest Bóg) – można śpiewać i medytować.
Melodia ma wzmacniać znaczenie tekstu i pomóc w kontemplacji Bożego Słowa. Nie może od niego odrywać i przez zbytnie zwracanie uwagi na sobie samej rozpraszać naszą myśl i modlitwę. Dlatego melodia w chorale jest oszczędna, czasem ascetyczna, śpiew jest jednogłosowy i wykonywany a’capella – bez udziału instrumentów.